Een echte koekebakker

De nieuwe eigenaren hadden meer mogelijkheden om hun bijgebouwen, koetshuizen en stallen aan de achterkant van het huis te bouwen, met een uitgang naar de achterliggende straat. Aan de voorkant hoefden er dus geen poortjes of steegjes in de gevels te worden opgenomen, en daardoor kregen die veel meer allure.

Bovendien kwam een nieuwe bouwstijl in de mode, de ‘strakke stijl’ van architect-projectontwikkelaars als Adriaan Dortsman (1635-1682), die verder bijdroeg aan het idee van gelijkvormigheid. ‘Strak’ betekende dat de gevel zo min mogelijk werd versierd. De decoratie bleef beperkt tot de stoep en de deurpartij, misschien een wapenschild op de daklijst. Dortsman ontwierp hier het huis van de latere burgemeester Jan Six (1618-1700), Herengracht 609. Het heeft een opmerkelijk groot kaal gevelvlak, met maar een paar ramen.

"De vier eigenaren van Herengracht 571-581 ondertekenden bij de notaris een afspraak over de bouwstijl, drie van de vier hielden zich eraan."

Ook de vier dubbele grachtenhuizen Herengracht 571-581 werden ‘strak’ gebouwd. Ze zijn een voorbeeld van een ‘coöperatief’ bouwproject. De vier eigenaren ondertekenden in 1664 bij de notaris een afspraak over de bouwhoogte, de grootte van de vensters, en vormgeving van de kroonlijst. Ze zouden dat alle vier precies eender uitvoeren. Zo kon binnen de beperkingen van het grachtenplan de suggestie van een complex van grotere schaal en extra status worden gedaan. De enige vrijheid die de eigenaren elkaar toestonden was het aanbrengen van gevelornamenten. Drie van de vier hielden hun gevels schoon en ‘strak’.

De koekbakker Pieter van Schoorel had het grootste huis, Herengracht 579-581. Hij bedierf het sobere aangezicht van de vier panden met een reusachtige gekleurde beeldengroep, een voorstelling van de heilige Michael die de draak doodt. De sokkel rust op een olifantenkop, het symbool van de koekbakkers.

_{Foto: Han van Gool, Versiering op de gevel van Herengracht 579-581, ca. 1975 (Collectie Stadsarchief Amsterdam)}

Dit verhaal is afkomstig uit Editie #7 waarvoor Koen Kleijn in 10 stadsverhalen Amsterdam door de ogen van het thema 'The Medium is the Message' heeft bekeken.