De overdaad aan bouwgrond in het oostelijk deel van de Grachtengordel bood ook kansen voor sociale projecten. Naastenliefde was een erezaak voor zeventiende-eeuwse burgers en hun (religieuze) gemeenschappen, en het was een belangrijk medium om sociaal gevoel en religieus besef uit te dragen.
Een deel van de Nieuwe Herengracht wordt gedomineerd door instellingen voor bejaardenzorg, zowel van Joodse als protestants-christelijke signatuur. Zo wijzen de Hebreeuwse letters op de gevel van Nieuwe Herengracht 33 op de vereniging Misjenet Zekeniem (‘Steun der Ouden’), die er in 1794 een tehuis voor oude mannen inrichtte. Aan de overkant staan vier zeer grote panden, die allemaal vielen onder het toezicht van de Diaconie van de Hervormde Gemeente.
Nieuwe Herengracht 14 is het voormalige ‘Gesticht voor Gehuwden’. Het Corvershof, Nieuwe Herengracht 16-18, is gebouwd uit de nalatenschap van Joan Corver (1688-1719) en Sara Maria Trip (1693-1721) en bedoeld voor ‘kinderloze bejaarde echtparen’ (wat de Corvers tot hun verdriet zelf ook waren). Nieuwe Herengracht 20 werd in 1789 gesticht als ‘Bestedelingenhuis’ van de Hervormde Diaconie.
Het laatste en grootste pand, dat het hele perceel tussen Amstel, Nieuwe Herengracht en Nieuwe Keizersgracht in beslag neemt, was het ‘Diaconie Oude Vrouwen en Mannen Huis’, gesticht in 1682. Het bleef als bejaardenhuis tot in de 21ste eeuw in gebruik, tot het werd verbouwd tot museum: de Hermitage.
Foto: Pieter Schenk, De rivier de Amstel en de Amstelhof (nu de Hermitage), ca. 1694-1697 (Collectie Stadsarchief Amsterdam)
Dit verhaal is afkomstig uit Editie #7 waarvoor Koen Kleijn in 10 stadsverhalen Amsterdam door de ogen van het thema 'The Medium is the Message' heeft bekeken.
Koen Kleijn is kunsthistoricus, journalist, documentairemaker en schrijver. Een van zijn specialiteiten is de geschiedenis van Amsterdam, waarover hij verschillende boeken heeft geschreven. Sinds begin dit jaar jaar is hij hoofdredacteur van het historisch maandblad Ons Amsterdam. Verder is hij vaste criticus van De Groene Amsterdammer, en conservator van Museum Het Grachtenhuis.