Peter Jan Margry

WELK RITUEEL IN JE DAGELIJKS LEVEN IS BELANGRIJK VOOR JE?

Net zoals iedereen heb ik natuurlijk mijn eigen dagelijkse rituele gewoontes als koffiedrinken, het nieuws volgen en een biertje drinken als je na het werk thuiskomt. Maar een van de leukste Nederlandse rituelen is het schrijven van Sinterklaasgedichten voor vrienden of familie die horen bij de cadeautjes die je aan elkaar geeft. Op een speelse en vriendelijke manier mag je dan mensen prijzen maar ook commentaar geven op hun (soms vervelende) gewoontes, karaktereigenschappen en dingen die het afgelopen jaar zijn voorgevallen.

WELKE ROL SPEELT RITUELEN IN JE WERK?

Best een grote rol, aangezien mijn onderzoeksveld zich richt op religieuze culturen en tradities, en daar vind je ze natuurlijk in overvloed. Zeker bij mijn stokpaardje – pelgrimage – dat heel sterk is verbonden aan een groot aantal fascinerende rituelen. Tijdens mijn werk in het veld kom ik bij bezoeken aan tempels en andere heilige plekken rituelen tegen die ik identificeer, beschrijf en analyseer. Al in mijn studententijd was ik er bijzonder in geïnteresseerd en ging ik er actief naar op zoek. Je kunt daar ook door mij gemaakte foto’s van zien op de database van het online National Geheugen.

AMSTERDAM VIERT HAAR 750STE VERJAARDAG. WELK RITUEEL DENK JE DAT NOG STEEDS BESTAAT OVER 750 JAAR?

Rituelen hebben een bepaalde inherente duurzaamheid maar hun bestaansrecht is niet eindeloos: rituelen kunnen veranderen en ook verdwijnen. Dat is meer het geval voor rituelen die te maken hebben met cultuur en religie (dat hoe dan ook al cultuur op zichzelf is) dan met rituelen die verbonden zijn aan de normale menselijke levensloop. Dus we kunnen vrij zeker zeggen, of klimaatverandering moet de grote spelbreker zijn, dat geboorte- en sterfterituelen er nog steeds zijn in 2774.

WELK KUNSTWERK SPREEKT JE HET MEESTE JOUW EXPERTISE AAN?

Lite of Passage spreekt mijn academische expertise erg aan. Het gaat over het basisgegeven dat hangt aan het centrale idee van overgangsrituelen. Dat zijn ontwikkelingen of transformaties die een persoon moet doormaken, die worden gefaciliteerd door rituelen, om van de ene staat naar de andere staat te komen. Als je trouwt, bijvoorbeeld, dan word je door het trouwerijritueel te doorlopen een getrouwd persoon. Wanneer de bezoeker door de tunnel van Lite of Passage loopt en de lichtmodules meebewegen, dan komt die bezoeker er in een andere, waarschijnlijk vrolijkere staat weer uit. Ik vind het ook leuk dat de titel van het werk speelt met het 'rite of passage’ concept.

Maar je zou ook kunnen kijken naar kunstwerken die bijna commentaar op elkaar geven en wat ze willen uitbeelden: zoals bijvoorbeeld de ogenschijnlijke chaos van het spitsuur in Amsterdam met haar duizenden fietsers (Rush Hour van studio OSSO) die allemaal op een gegeven moment gefrustreerd raken in hun haast om op de plek van bestemming te geraken en worden geconfronteerd met die typerende gele borden (Never Finished van Tom Biddulph), die wegwerkzaamheden of omleidingen aangeven. Aan de andere kant van het andere spectrum heb je dan weer werken die juist de wens voor rust en reflectie tonen, zoals bij Mind Bridges, Inspirare, Self Reflect en het fantastische Meditation on the threshold.

ALS JE HET THEMA VAN HET FESTIVAL ZOU MOGEN KIEZEN, WAT ZOU HET DAN ZIJN?

Gezien het huidige tijdsbeeld, met oorlogen en verschrikkingen die het gevolg zijn van emotie, onderbuikgevoelens en primitieve machtsspelletjes, zou ik in lijn met de kern van het festival willen voorstellen: 'Enlightenment'.

OVER PETER JAN

Peter Jan Margry is Professor Emeritus Europese etnologie aan de Universiteit van Amsterdam en Gastonderzoeker aan het Meertens Instituut, een onderzoeksinstelling van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Zijn onderzoek richt zich op moderne en hedendaagse religieuze culturen, alternatieve geneeswijzen, rituelen en tradities, cultureel geheugen en cultureel erfgoed.